Nasırlı yumruğun direniş hafızası

Nagehan KAR 

Geçtiğimiz yıl, 82 yaşında kaybettiğimiz ressam ve heykeltıraş Orhan Taylan, 1960’larda Roma’da öğrencilik dönemlerinde komünizm ve sol hareketle tanışıyor.  

1966 yılında Roma Güzel Sanatlar Akademisi’nden mezun olmasının ardından Türkiye’ye döndüğünde Türkiye İşçi Partisi’ne (TİP) katılıyor ve Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) için afişler tasarlamaya ve alanlardaki duvar resimlerini yapmaya başlıyor. 

İtalya’da sokağa dair gördüğü, gözlemlediği görsel dil ona afiş tasarımlarında kaynak sağlıyor. Taylan’ın bu dönemde tasarladığı ikonik imgeler arasında ünlü 1 Mayıs 1976 afişi de yer alıyor. Afişte işçi sınıfının ve emeğin önemini akıllara getiren nasırlı ellerin havaya kaldırdığı kırmızı bir dünya imgesi var. Taylan bir röportajında afişin hikâyesini anlatırken kullandığı beyaz eller ve beyaz zemin üzerinde, etrafı siyahla koyultulmuş kırmızı leke ile ne kadar çarpıcı bir renk düzeni kullandığının farkında olduğunu ama afişin ortaya çıkmasından sonra kendi dışında bir gelişim gösterdiğini belirtmişti. Taylan’ın belki de tasarlarken düşündüğünden çok daha büyük bir etki yaratan bu imaj 1 Mayıs deyince akla gelen ilk görsel imge oldu, 1 Mayıs’lara dair görsel hafızada önemli bir yer edindi. 

SOKAĞIN HAFIZASI 

Orhan Taylan’ın eserleri toplumsal muhalefetle doğrudan ilişkilendiği iki döneminde ürettiği çalışmalarından oluşan ‘Orhan Taylan Sokağın Direniş Hafızası’ isimli sergi Bursa’da sanatseverle buluşuyor. Aralarında simge 1 Mayıs afişinin de yer aldığı DİSK’le çalıştığı dönemden afişler, fotoğraflar, çizimler ve yazılarına sergide yer veriliyor. Taylan’ın sergide ağırlık verilen diğer dönemi ise Gezi Direnişi. 2013 Haziran’da Gezi Direnişi’yle birlikte resimlemeye başladığı ve yaklaşık altı ay gibi bir süre üzerinde çalıştığı Gezi Resimleri çoğu büyük boyutlu tuvallerden oluşuyor. Sanatçının bu iki farklı toplumsal muhalefet dönemini nasıl yorumladığını, hangi sanatsal araçlarla bu olaylara tepki verdiğini, toplumsal dinamikleri sanatına nasıl yansıttığını izlemek mümkün. Sergide ayrıca aile arşivi, DİSK ve SALT arşivinden bir seçkiye de yer veriliyor.  

Bursa’da iki farklı mekânda açılan oldukça kapsamlı serginin gösterim süresi, Orhan Taylan’ın aramızdan ayrılışının ardından yaşanacak ilk 1 Mayıs’ı da içine alıyor. Yakın geçmişimizde yaşanan iki farklı toplumsal muhalefet ve direniş döneminin görsel hafızasına Taylan’ın eserleri aracılığı ile yeniden tanıklık etme ve 1 Mayıs’ta eserleri aracılığı ile kendisini anma fırsatı sunuyor. Sergi 28 Temmuz’a kadar Nâzım Hikmet Kültürevi ve Meteor I Balat Kültürevi’nde ziyaret edilebilecek. 

*** 

Orhan Taylan kimdir? 

1941’de Samsun’da doğdu. İstanbul Amerikan Erkek Lisesi’nden mezun olduktan sonra Söke’de iki yıl boyunca öğretmenlik yaptı. 1962’de girdiği Roma Güzel Sanatlar Akademisi’nden 1966 yılında mezun oldu. Türkiye’ye dönüşünün ardından TİP’e katıldı. DİSK için afiş ve posterler tasarladı. Görsel Sanatçılar Derneği başkanlığı yaptı. Barış Derneği’nin kurucu üyelerinden ve yönetim kurulu üyelerinden biri olduğu için 1982’de tutuklandı ve 3 buçuk yıl cezaevinde kaldı. Bu dönemde yaptığı yoğun resim çalışmalarını Hasret Resimleri adı altında sergiledi. Sanat hayatı boyunca sayısız kişisel sergi ve çalışmaya imza atan Taylan, 4 Kasım 2023’te zatürre ve yüksek kan şekeri nedeniyle yaşamını yitirdi. Taylan, 82 yaşındaydı.