Esrarengiz olmayan bir inşaat

Esrarengiz Kadın'ın basın gösteriminden en çok aklımda kalan şey, Sinepop Sine-ması'nın taşıyıcı kolonlarının çatlamış olduğuydu. Bunun ne büyük bir tehlike olduğunu söylemeye gerek yok herhalde. Bu çatlakların nedeni de belediye başkanının sahibi olduğu yerin yedi kat dibine inen komşu inşaat. Bizzat belediye başkanı şehrini ve insanları böylesine tehlikeye atıyorsa, söylenecek ne kalır ki?

Film festivali yaklaşırken acaba Emek Sineması ne durumda, orası da zarar gördü mü diyedüşünüyorum.Filme gelince, Tornatore'nin sineması fazlasıyla bayat. Daha önce 'Daima Lilya' ve 'Şark Vaatle-ri'nin de ele aldığı talihsiz Doğu Avrupa kadınlarından söz ediyor film.Global kapitalizm çağında batılıların zevk aletlerine indirgenen Doğu Avrupa kadınlarından birinin, gizemini açmamakta yarar olan hikâyesini anlatıyor Esrarengiz Kadın. Ama fazlasıyla macera ve gerilim filmi kalıplarına sığındığı için sosyal mesajı çok havada kalıyor, hedefine ulaşmıyor.

* * *
Charlie pis komünistlere karşı
Charlie Wilson'in Savaşı bize Amerikan'ın dış politikasının 8o'lerde nasıl işlediği üzerine fantastik bir resim sunuyor. Bu resimde entelektüel çabalara hiç yer yok. Hani şu meşhur think-tank'lerden, sağ politikalar üreten akademisyen taifesinden, büyük petrol ve silah şirketlerinin CEO'larından filan eser yok. Onu bırakın CIA ve dışişleri bakanlığı filan da bir şey yapmıyor bu dönemde.

Dönem dediğimiz de Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a girdiği, Taliban'la ya da o dönemki adıyla mücahitlerle çatıştığı dönem. Peki ne var? Birkaç birey var alışageldiğimiz gibi: Teksaslı zengin bir kaltak (Julia Roberts), onun erkek versiyonu play-boy-senatör Charlie Wilson (Tom Hanks) ve Yunan asıllı olduğu için yükselemeyen bir fırlama Central Intelligence Agency (CIA) elemanı (Philip Seymour Hoffman).

İşte bu pek de kahraman olmayan ama sapına kadar Amerikalı yani liberal, yani laik, yani prag-matik olan 3 birey (bir de raportör var) işi bitiriyor: Taliban'a silah yardımı yapılmasını sağlıyorlar; Taliban da Sovyetler Birliği'ni Afganistan'dan çıkarıyor. Ve hatta nihayetinde bu yenilgi sosyalizmin çöküşüne kadar gidiyor.

Ama gel gör ki iş kurumlara kalınca yine tıkanıyor. Yani okul inşasında kullanılacak 1 milyon dolar gibi küçük paralar Afganistan'dan esirgenince, gericilik ülkeye egemen oluyor. Bu da nereye varıyor: 11 Eylül'e. Yaa, gördün mü bak, bir okul yapsan iş bitecekmiş. Filistin sorunu ve ABD'nin burada üstlendiği rol filan mesela hiç önemli değilmiş.

'MÜSLÜMAN EŞİTTİR TERÖRİST' DENKLEMİ
Bu basitin basiti tarih yorumunu kim yutar bilmem ama bu bakışın ciddi bir propaganda malzemesi içerdiği açık. Film hiç de gerekli olmayan bir sahneyle başlıyor. Nefis, yıldızlarla dolu bir çöl akşamında, bir Müslüman'ın dua eden siluetini görüyoruz. Çok romantik, büyüleyici bir manzara, dindar olmayanlar için bile. Sonra siluet doğruluyor ve elindeki roketatarı seyirciye doğrultup ateşliyor. Müslüman eşittir terörist denklemini seyircinin kafasına daha başka nasıl kakarsınız?

Film zaten her şeyi bireysel çabalara indirgiyor, bir sistemden ve Amerika'nın Ortadoğu'daki çıkarlarından filan hiç söz etmiyor. Amerika'nın tek derdi sanki kötülük timsali Ruslarla. Ruslar da o kadar kaba bir şekilde kötü çiziliyor ki artık bir şey söylemek güç.

ALLAHSIZ KOMÜNİSTLERİN ÖLÜMÜ
Rus pilotlar, kadınlar üzerine sohbet ederken (seks Amerikalıların ağzına yakışıyor bir tek, Rusların ağzında pis kaçıyor) sokaktaki halkı mermi yağmuruna tutuyor. Sonra aynı Rus helikopterlerinin coşkulu bir müzik eşliğinde avlanışını izliyoruz. Allahsız komünistleri ölürken görmenin çok güzel bir şey olduğunu düşünmüş olmalı yönetmen. Güzel değil, söyleyelim.

Allahsız demişken, Teksaslı zengin hatunun da sadece görüntüde dindar olduğunu belirtelim. Peki bu hanım niye Afganistan'la bu kadar ilgili, çıkarı ne? Bilmiyoruz ama Amerika'da dünya halinden tek anlayan insan nedense o. Teksaslı ve zengin oluşu, derdinin petrol olduğunu akla getiriyor ama başkacana bir ipucu yok.

APTAL BİR FİLMLE KARŞI KARŞIYAYIZ
Filmde Ziya ül-Hak ve generalleri, mücahitler falan da görünüyorlar tam bir oryantalist bakış açısıyla. Amerikanın mücahitlere yardım çabalarının ardında savaştan kaçan Afgan mültecilere duyulan acıma duygusunun da bulunduğu iddiası ise gülünç. Irak'tan kaçan milyonlarca insana niye aynı sorumlulukla yaklaşmıyor ABD?

Bu filmin bugün yapılma nedeni şu olabilir bir tek: Taliban'ı ABD yarattı iddialarına "ama biz o sırada iyi bir şey yapıyorduk" diye yanıt vermek. Sonuç olarak kaba saba bir şekilde İslam ve komünizm aleyhtarlığı yapan, Amerika'nın Ortadoğu politikasına en suya sabuna dokunmayan eleştiriyi getirmekle yetinen ve liberal değerlere saygı duruşunda bulunan aptal bir filmle karşı karşıya-yız. Mike Nichols'm 'Daha Yaklaş'ı (Closer) da yüzeyseldi ama cilasıyla çoğu izleyiciyi tavlamıştı. Bu kez çekirge umarım sıçrayamayacak.

* * *
Bu derse ihtiyaç yoktu
SON DERS iddia ettiği gibi ne kahkahalarla güldürüyor, ne hü-zünlendiriyor. İddiası kendinden menkûl bu film sadece sıkıyor. Ne karakterlerin, ne mizansenlerin ne de olay örgüsünün bir inandırıcılığı var. Diyaloglar da oyunculuklar da olmamış. Politik iddiaları da son derece yanlış ve sevimsiz filmin. 68 kuşağından bir grup militan öğrenci polis baskınından paçayı sıyırıyor. Bunlardan Saffet (Ferhan Şensoy) aşık olduğu kıza onu sevdiğini söyleyemeden ülkeyi terk etmek zorunda kalıyor. Saffet yurtdışında öğretim üyesi oluyor ve yıllar sonra ülkeye sahte bir kimlikle geri dönüp, bir üniversitede ders vermeye başlıyor. Ne dersi veriyor derseniz... Yanıtlaması zor. Hayat bilgisi dersi desek, üniversitede ne işi var bu dersin diyeceksiniz. Ama öyle, Saffet kafasına göre takılıyor, kalbinizin gittiği yere gidin nevinden ucuz felsefe yapıyor.

Öğrenciler arasında çok çekingen bir delikanlı da var, o da Saffet gibi sevdiğini söyleyemiyor beğendiği kıza. Bu kız polise göre siyasi olmayan çevreci bir grubun üyesi. Bir polis "siyasilerle birlikte çevrecileri tutuklamanın acımasızlık" olduğunu söylüyor. Yönetmen belli ki bugün '68 kuşağının' ruhunu çevrecilerin temsil ettiğini düşünüyor. Çevrecilerle kapitalistler uzlaşabilirler de diyor film, finalinde.

POZ KESEN SOLCU GENÇLER
Bu arada siyasi gençleri de görüyoruz. Ama sadece biçime takılmış, ki onlardan hakikaten çok vardır, bir küçük grup temsil ediyor onları. Solcu gençler sadece poz kesiyorlar, yani çevreciler veya apolitik diğerleri gibi şirinlik muskası değiller. Düzene uyum sağlamış, zengin olmuş, emniyet müdürlerini arayıp operasyon talep edebilen eski 68'liler de nihayetinde iyi insanlar. 'Son Ders'te Saffet "kimsenin kendinden alacak derse ihtiyacı olmadığını" söyleyip duruyordu ama aslında hayat dersleri veriyordu. Bu film de öyle, hayat dersi veriyor ama kendisinin o derse ihtiyacı var.