Bilişimde 2007 görünümü (4)

Türkiye'de internetin yavaş yayılmasına ilişkin olarak neoliberal kesim Türk Telekom'un devlet mülkiyetinde olmasını gösterdi. Onlara göre, Türk Telekom özelleştirilince çok oyunculu bir pazarda fiyatlar düşecek, internetin yaygınlaşması hızlanacaktı. Türkiye İstatistik Kurumu, 2007 yılında yaptığı evhalkı yoklamasında, interneti kullanmayanlara neden kullanmadıklarını da sormuş. Aşağıdaki tabloya bakıldığında internet kullanılmasının önündeki en büyük engelin bağlantı/sürdürüm ücretleri değil bilgisayar ve modem gibi donanımların fiyatlarının yüksekliklerinden kaynaklandığı ortaya çıkıyor.

Bilgisayar pazarında tekel mi var? Hayır yok. Bilgisayar pazarı satış yapan oyuncuların çokluğu açısından neoklasik iktisatçıların mükemmel piyasalarına uygun. Oysa bilgisayar fiyatları, halkın gelirine uygun olacak biçimde düşmüyor. Merdiven altı üreticilerinin fiyatları 600 ABD Doları, markalarınkiyse 1,200 ABD Doları düzeylerinde. Bunun nedeni bilgisayar pazarının, ayrıntısına burada girmeyeceğimiz özellikleri nedeniyle, oyuncu sayısının fazlalığına karşın mükemmel pazar sayıltısına uygun davranmaması.

Türkiye genelinde kişilerin yüzde 35,5*1, kentsel nüfusta yüzde yaklaşık 38'i bilgisayar fiyatlarının pahalılığı yüzünden internet kullanmadıklarını belirtiyor. Bu oran nüfusu 20 binin altındaki yerleşim yerlerinde (kırsal) biraz daha düşük: yüzde 32,4. Kırsal kesimin kullanmama nedenleri arasında internet kullanmaya gerek olmaması (yüzde 35) ve internetin farkında olmama (yüzde 30) öne çıkıyor.

• • •

İnternet bağlantı ve sürdürüm ücretlerinin yüksek olması gerekçesiyle interneti kullanmayanların oranı kentsel nüfusla kırsal arasında önemli bir farklılaşma içinde. Her ne kadar kentsel kesimde bağlantı ve sürdürüm ücretlerinin yüksek olması nedeniyle internete bağlanmayanların oranı yüzde 13 düzeyindeyse de, kırsal kesimde bu oranın yüzde 8 olması dikkat çekici. Küçük yerleşim birimlerindeki sosyal yaşamın kısıtlılığı veya yüz-yüzeliği nedeniyle evde kimsenin gerek duymaması seçeneği oldukça yüksek (yüzde 35).

İnterneti kullanmama nedeni olarak bağlantı/sürdürüm ücretlerinin görece düşük bir önem taşıdığı yanında TÜİK istatistiklerinde daha fazla kullanmak isteyenlerin interneti istedikleri kadar kullanamasının nedenleri arasındaysa bağlantı maliyetinin görece yüksekliği önemli bir öğe olarak ortaya çıkıyor. İnternet kullananların Türkiye genelinde yarısından fazlası daha yoğun kullanım isteği içindeler. Bunların yüzde 32,6'sı bağlantı maliyetlerinin yüksek olmasını gösteriyor. Demek ki yaygınlaşma açısından görece düşük bir öğe olan bağlantı/sürdürüm maliyetleri kullanımın yoğunluğu açısından önemli bir maliyet olarak ele alınmalı.

Neoliberaller sevinmesin! Bağlantı ve sürdürüm ücretlerinin temel piyasalardaki konumu düzenleme ve iletişim politikalarıyla yakından ilgilidir. Yaygınlaştırma stratejisi uygulamayı yeğlerseniz, ister devlet elinde olsun ister özel tekel olsun ana maliyet unsurunun fiyatlandırılmasını halkınızın alım gücüne göre ayarlamanız mümkündür. Dememiz o ki, Türk Telekom'u Hazine'yi güçlendirecek bir kuruluş olarak değil Türkiye'deki bilişim toplumunu oluşturma yolunda kullanırsanız fiyatlar düşer. Çoğu devletin mülkiyetinde olan İskandinav ülkelerinin yerleşik telekomünikasyon işleticilerinin fiyatlandırması buna örnektir. Bütün istatistikleri www.tuik.gov.tr adresinde bilişim istatistikleri sekmesinde bulabilirsiniz